Prawo medyczne w Polsce

Prawo medyczne w Polsce uważa się za odrębną dziedzinę prawa. Trzeba pamiętać, jednak że to wyodrębnienie nie wynika z samej „natury” prawa tak jak ma to miejsce przy wyodrębnieniu np. prawa cywilnego czy karnego. Wyodrębnienie prawa medycznego jest „nieco sztuczne”, bo podstawą wyodrębnienie jest wyłączeni to, że przepisy prawa medycznego reguluję specyficzną sferę społeczno – gospodarczą, jaką jest funkcjonowanie ochrony zdrowia w Polsce.

Jak zdefiniować prawo medyczne w Polsce?

Prawo medyczne w Polsce nie tworzy tak hermetycznej i wyodrębnionej dziedziny prawa jak np. prawo cywilne albo karne czy też administracyjne. W istocie regulacja dotyczące udzielania świadczeń zdrowotnych zawarte są w wielu aktach prawnych. Dodatkowo należy pamiętać, że akty prawne, które zawierają definicje z zakresu prawa medycznego, należą do różnych dziedzin prawa. Regulacje z zakresu prawa medycznego możemy odnaleźć np. :

(1) w prawie publicznym;

(2) w prawie administracyjnym,

(3) w prawie cywilnym

(4) w prawie karnym.

Kolejna kwestia, o której należy pamiętać, to to, że regulacje dotyczące rynku medycznego w części znajdują się w aktach prawny poświęconych wyłącznie „zagadnieniom” działalności medycznej. A ponadto, co jest oczywiste, wiele regulacji dotyczących rynku medycznego znajduje się w aktach prawnych o znaczeniu ogólnym. Tzn. mających zastosowaniu do różnych podmiotów prawnych a nie tylko tych zajmujących się udzielaniem świadczeń zdrowotnych.

Jednak punktem wspólnym przepisów prawnych jest to, że odnoszą się one do szeroko rozumianego procesu udzielania świadczeń zdrowotnych poczynając od uregulowania instytucjonalnej działalności podmiotów zajmujących się udzielaniem świadczeń zdrowotnych, poprzez uregulowania wzajemnych praw i obowiązków oferujących te świadczenie i z nich korzystających, zadania organów publicznych aż do uregulowań odpowiedzialności za skutki udzielanych świadczeń.

Mają na na uwadze powyższe możemy prawo publiczne w Polsce rozumieć jako zespół norm z różnych gałęzi prawa, które regulują udzielanie świadczeń zdrowotnych w Polsce.

Co reguluje prawo medyczne w Polsce?

Zakres regulacji objętych prawem medycznym w Polsce możemy podzielić na kilka zasadniczych obszary regulacji. Pierwszy obszar możemy określić jako regulacje odnoszące się do organizacji udzielania świadczeń zdrowotnych. W tej grupie przepisów będą znajdowały się głównie regulacja publiczno – prawne. Najważniejszymi aktami prawnymi z tego zakresu są takie akty prawne jak :

• ustawa o działalności leczniczej;
• ustawa o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych;
• ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta;
• ustawa o ochronie zdrowia psychicznego;
• ustawa o podstawowej opiece zdrowotnej.

Kolejny obszar regulacji to akty prawne regulujące wykonywanie zawodów medycznych. Do tej grupy możemy zaliczyć takie akty prawne jak:

• ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty;
• ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej;
• ustawa o zawodzie fizjoterapeuty;
• ustawa o medycynie laboratoryjnej;
• ustawa o zawodzie ratownika medycznego
• ustawa o niektórych zawodach medycznych.

I jako ostatni zasadniczy obszar regulacji możemy wyróżnić przepisy regulujące wzajemne prawa i obowiązki osób wykonujących zawody i pacjentów oraz zasady ponoszenia odpowiedzialności za skutki udzielanych świadczeń zdrowotnych. Do grupy tych przepisów możemy zaliczyć:

• ustawę o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta;
• ww. przepisy regulujące wykonywania zawodów medycznych;
• przepisy kodeksu cywilnego
• przepisy ustaw karnych.

Kodeksy etyki

Oprócz uregulowań, które są powszechnie obowiązującym prawem, udzielanie w Polsce świadczeń zdrowotnych jest również uregulowane w różnego rodzaju zbiorach zasad odnoszących się do zawodów medycznych. Te zbiory zasad uzupełniają regulacje ustawowe dotyczące wykonywania zawodów medycznych. Chodzi tu zwłaszcza o kodeksy etyki, spośród których najważniejszy jest kodeks etyki lekarskiej. Te zasady, ujęte w kodeksy, nie są normami prawnymi. Nie są one jednak prawnie irrelewantne. Mają one swoje „znaczenie prawne” tzn. że mogą one wywoływać dla określonych osób konsekwencje prawne. Tymi osobami są członkowie korporacji zawodowych, w których obowiązują zasady wykonywania zawodów. Najwyraźniej znaczenia prawne takich uregulowań widoczne jest w regulacjach odnoszących się możliwości nakładania przez samorząd lekarski kar za sprzeczne z ustawami i kodeksem etyki wykonywanie zawodu lekarza.

Czy prawo medyczne w Polsce współtworzy orzecznictwo

Jasne jest, że w polskim systemie prawnym orzeczenia sądowe nie mają walory prawotwórczego. Oznacza to, że nie są one źródłem prawa. Każdy jednak kto np. prowadził proces sądowy opierający się na zaistnieniu błędu medycznego wie jakie w praktyce znaczenia mają orzeczenia sądów. Dotyczy to zwłaszcza wyroków i uchwał Sądu Najwyższego. Sądy powszechne rozpatrujące roszczenia z tzw. błędów medycznych zawsze kierują się wypowiedziami Sądu Najwyższego. Oczywiście nie oznacza to automatycznego powielenie orzeczeń Sądu Najwyższego. Rola tych orzeczeń sprowadza się bowiem do wyjaśnienia, dania wskazówek jak w danej sytuacji stosować normę prawną. Często jednak rola tych orzeczeń jest dużo ważniejsza. Przede wszystkim znaczenie orzeczeń sądowych przejawia się w tych sytuacjach, gdzie mam do czynienia z luką prawną. Wówczas orzeczenia sądowe tę lukę muszę wypełnić. Często zdarza się następnie, że ustawodawca następnie kierując się orzeczeniem Sądu Najwyższego tę lukę prawną reguluję w sposób zgody z tym orzeczeniem.