Kodeks etyki lekarskiej

Kodeks etyki lekarskiej nie jest powszechnie obowiązującym źródłem prawa. Jest to specyficzne źródło prawa. Ta specyfika polega na tym, że jego zastosowanie jest ograniczone do członków samorządu lekarskiego. Dlatego bardziej prawidłowo o kodeksie etyki lekarskiej powinniśmy mówić jako zbiorze norm etycznych adresowanych do lekarzy.

Kodeks etyczne wykonywania zawód zaufania publicznego w świetle Konstytucji.

W świetle Konstytucji uchwały samorządów zawodów medycznych są aktami prawa wewnętrznego (art. 17 ust.1 Konstytucji). Mogą być one wydawane w granicach określonych przez przepis art. 93 Konstytucji. Kodeks etyki lekarskiej nie jest źródłem powszechnie obowiązującego prawa. Tak jak każdy akt prawa wewnętrznego wydany przez samorząd zawodu zaufania publicznego. Oznacza to, że kodeks etyki lekarskie wiąże tylko lekarzy „w stosunkach wewnętrznych” w obrębie ich samorządu zawodowego. Nie można w oparciu o uregulowania kodeksu etyki lekarskiej podejmować rozstrzygnięć wobec osób niebędących lekarzami.

Co jest przedmiotem uregulowania kodeksu etyki lekarskiej

Przedmiotem uregulowań aktów prawnych wydawanych przez samorządy zawodowe są w szczególności obowiązki członków tych samorządów. Wynika to z roli jaką spełniają różnego rodzaju zasady etyki wykonywania zawodów zaufania publicznego. Przede wszystkim ich zadaniem jest określenia standardów wykonywania danego zawodu. Nie inaczej jest w przypadku kodeksu etyki lekarskiej. Kodeks etyki lekarskiej przede wszystkim reguluje zasady wykonania czynności zawodowych przez lekarzy. Oczywiście określenie samych zasad wykonywania zawodu lekarza nie miałoby sensu jeżeli kodeks etyki lekarskiej nie określałby skutków naruszenia tych zasad. Dlatego konsekwencją naruszania zasad wykonywania zawodu lekarza jest ponoszenie przez lekarzy odpowiedzialności dyscyplinarnej za naruszenia zasad wykonywania zawodu lekarza.

Czy kodeks etyki lekarskiej jest źródłem prawa?

W literaturze prawa medycznego i orzecznictwie budzi spory ocena czy kodeks etyki lekarskiej można uznać za źródło prawa.

Z jednej strony odrzuca się pogląd, że zasady etyki zawarte w kodeksie etyki lekarskiej są normami prawnymi wydanymi przez organy wykonująca władztwo państwowe. Taki pogląd wyraził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dn. 07.10.1992r. (OTK U 1/92). Uważa się bowiem, że normy zawarte w kodeksie etyki lekarskiej mają tylko charakter norm deontologicznych, a nie norm należących do zakresu administracji państwowej. Określają więc one zasady etyczne wykonywanie zawodu lekarza. A stanowienie norm etycznych nie należy do właściwości organów państwa. W wyżej wskazanym wyroku Trybunał Konstytucyjny wyraźnie odróżnić od siebie normy prawne od norm etycznych wskazując, że kodeks etyki lekarskiej zawiera drugie z nich. Podobne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w uchwale z 17.03.1993r. (W 16/92)

W innym orzeczeniu (wyrok TK z 23.04.2008r SK 16/07) Trybunał Konstytucyjny nie był już tak konsekwentny. Z jednej strony uznał bowiem, że przedmiotem oceny konstytucyjności nie może być norma deontologiczna. Z drugiej zaś strony stwierdził niekonstytucyjność jednego uregulowań ówczesnego kodeksy etyki lekarskiej.

Można jednak spotkać się z poglądami odmiennymi. Według nich kodeksy etyczne uchwalane przez samorządy zawodowe mają walor administracji publicznej. Takie poglądy wynikają z tego, że uznaje się, że administracja publiczna obejmuje też ustalenia zasad etycznych wykonywania zawodów zaufania publicznego i konsekwencje naruszenia tych zasad, w tym również funkcjonowanie sądownictwa administracyjnego. Nie sposób nie dostrzegać, przynajmniej w jakimś zakresie, słuszności takiego stanowiska, jeżeli zauważy się, że aparat państwowy ostatecznie uczestniczy w stanowieniu konsekwencji za naruszenie zasad etycznych ujętych w kodeksie etyki.

Jaka jest istota funkcjonowania kodeksu etyki lekarskiej

Wydaje się, że podstawowe znaczenie kodeksu etyki lekarskiej wynika z tego, że obowiązujące przepisy wiążą z uregulowaniami kodeksu jakieś skutki prawne. Gdyby tak nie było to kodeks etyki lekarskiej byłby pozbawiony jakiegokolwiek znaczenia. To powiązana widać zwłaszcza w zasadach odpowiedzialności dyscyplinarnej lekarzy. Naruszenie zasady wykonywania zawodu wyrażonej w kodeksie etyki jest deliktem zawodowym w rozumieniu ustawy o izbach lekarskich. Chodzi więc o to, że z punktu widzenia prawa o znaczenie kodeksu etyli lekarskiej możemy „zdekodować” z tego jakie konsekwencje z jego naruszeniem wiążą przepisy powszechnie obowiązujące. Są to np. przepisy określające konstrukcję deliktu (przewinienia) zawodowego lekarzy. W tym znaczeniu mówi się, że postanowienia kodeksu etyki lekarskiej dookreślają uregulowania powszechnie obowiązujące.