Prawo medyczne dla pielęgniarek to zespół norm prawnych, które określają istotę zawodu pielęgniarki i istotę wykonywania zawodu pielęgniarki. Na ten zespół norm składają się uregulowania aktów prawnych odnoszących się wyłączanie do pielęgniarek oraz przepisy aktów prawnych regulujących szerszy zakres niż wykonywani zawodu pielęgniarki ale odnoszących się również do zawodu pielęgniarki. Poniżej przedstawiamy wybrane przez nas akty prawne jakie uznaliśmy za najważniejsze dla pielęgniarek. Jest to nasz wybór, podyktowany naszą intuicją a nie żaden dogmat.

Spis treści

Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej.

Nie powinno budzić wątpliwości, że najważniejszym aktem prawnym, który konstytuuje zawód pielęgniarki jest ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej. Dlaczego ten akt prawny ma tak istotne znacznie jeżeli pytamy się o prawo medyczne dla pielęgniarek? Odpowiedź na to pytanie wynika z zakresu poddanego regulacji w tej ustawie. Jeżeli spojrzymy na to co reguluje ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej to bez trudu zauważmy że są to przepisy „ilustrujące” nam specyfikę zawodu pielęgniarki. Drugim aktem o podobnym znaczeniu jest ustawa o samorządzie pielęgniarek i położnych.

Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej określa zasady :

wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej;
uzyskiwania prawa wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej;
kształcenia zawodowego pielęgniarki i położnej;
kształcenia podyplomowego pielęgniarki i położnej.

Najważniejsze co wynika z tych uregulowań to to, że zawód pielęgniarki i położnej są zawodami regulowanymi. Z kolei zawód regulowany oznacza, że istnieją normy prawne określające jaki warunki trzeba spełniać aby wykonywać dany zawód. Mówiąc najbardziej ogólnie wykonywanie zawody pielęgniarki wymaga przede wszystkim uzyskania odpowiedniego wykształcenia. Druga konsekwencja wynikające z faktu, że zawód pielęgniarki i położnej są zawodami regulowanymi jest taka, że ustawa określa zasady wykonywania tych zawodów. Zasady wykonywania tych zawodów są obligatoryjne i powszechne dla wszystkich pielęgniarek i położnych.

Nieprzestrzeganie przepisów dotyczących wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej łączy się z odpowiedzialnością zawodową przed sądami pielęgniarek i położnych. Zasady odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych określa ustawa o samorządzie pielęgniarek i położnych.

Ustawa o samorządzie pielęgniarek i położnych

Dopełnieniem ww. ustawy jest ustawa o samorządzie pielęgniarek i położnych. Ten akt prawny reguluje organizację i zadania samorządu zawodowego pielęgniarek i położonych oraz prawa i obowiązki jego członków. Czyli prawa i obowiązki pielęgniarek i położnych. Mówiąc wprost ta ustawa reguluje zawód pielęgniarek i położnych od strony uregulowań korporacyjnych określając zasady funkcjonowania tych zawodów. Dla pielęgniarek i położnych najistotniejsze znaczenie mają postanowienie tej ustawy regulujące zasady ich odpowiedzialności zawodowej.

Prawo medyczne dla pielęgniarek w ustawie o działalności leczniczej

Można zadać sobie pytanie czemu ustawa o działalności leczniczej ma znaczenie dla pielęgniarek. I dlaczego jest ważna jako tworząca prawo dla pielęgniarek. Znaczenie tej ustawy dla wykonywana zawodu pielęgniarki wynika z tego, że reguluje one wykonywania przez pielęgniarki zawodu poprzez wykonywania działalności leczniczej w formie praktyki zawodowej. Czyli mówiąc inaczej prowadzenie działalności gabinetów pielęgniarskich. Jeżeli więc chcemy dowiedzieć się jakie zasady obowiązują pielęgniarki wykonujące zawód w formie praktyki zawodowej to odpowiedź znajdziemy w ustawie o działalności leczniczej. Ta ustawa bowiem reguluje wykonywania działalności leczniczej w formie praktyk zawodowych pielęgniarek i położnych.

Świadczenia zdrowotne jakie pielęgniarki mogą udzielać samodzielnie.

Najważniejszym przejawem wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej jest udzielanie przez te osoby świadczeń zdrowotnych. Cześć świadczeń zdrowotnych pielęgniarki udzielają realizując zlecenia lekarskie. Część świadczeń zdrowotnych pielęgniarki i położne mogą udzielać samodzielnie. Wydaje się, że to co określa istotę zawody pielęgniarki i położnej w aspekcie udzielania przez te osoby świadczeń zdrowotnych jest zakres świadczeń, jakie te osoby mogą udzielać samodzielnie. Nie budzi bowiem zastrzeżeń to co możemy robić w ramach zawodu określa jego istotę. Zwłaszcza jeżeli dane czynności może przedstawiciel zawodu wykonywać samodzielnie.

Zakres świadczeń medycznych jakie pielęgniarki i położne mogą udzielać samodzielnie określa rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 28 lutego 2017r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego;.

Mówiąc bardziej dokładnie rozporządzanie to określa :

rodzaj i zakres świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, które mogą być udzielane samodzielnie bez zlecenia lekarskiego przez pielęgniarkę i położną;
wykaz produktów leczniczych oraz środków pomocniczych, do stosowania których są uprawnione pielęgniarki i położne samodzielnie bez zlecenia lekarskiego;
rodzaje materiałów, które mogą być pobierane przez pielęgniarkę i położną do celów diagnostycznych samodzielnie bez zlecenia lekarskiego;
rodzaj i zakres medycznych czynności ratunkowych wykonywanych przez pielęgniarkę;
wykaz badań diagnostycznych do samodzielnego przeprowadzania przez pielęgniarkę i położną.

Prawo medyczne dla pielęgniarek dotyczące podawania leków oraz wystawiania skierowań

Powyższe uregulowanie wskazujące jakie świadczenia zapobiegawcze, diagnostyczne, lecznicze i rehabilitacyjne mogą być udzielane samodzielnie przez położne i pielęgniarki nie wyczerpuje całości problemu świadczeń zdrowotnych jakie te osoby mogą udzielać samodzielnie. Oprócz bowiem tych świadczeń pielęgniarki i położne mogą:

samodzielnie ordynować leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne oraz wystawiać na nie recepty;
wystawiać skierowania na badania diagnostyczne.

Wystawienia bowiem recept, podawanie leków i kierowanie na badania diagnostyczne to też przecież udzielanie świadczeń zdrowotnych.

Wykaz substancji czynnych zawartych w lekach, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych ordynowanych przez pielęgniarki i położne oraz wykazu badań diagnostycznych, na które mają prawo wystawiać skierowania pielęgniarki i położne określa rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 18 stycznia 2018r. w sprawie wykazu substancji czynnych zawartych w lekach, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych ordynowanych przez pielęgniarki i położne oraz wykazu badań diagnostycznych, na które mają prawo wystawiać skierowania pielęgniarki i położne

Prawo medyczne dla pielęgniarek w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

Pozornie mogłyby się wydawać, że ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta nie odnosi wykonywania ich zawodów. Nie jest ona przecież adresowana bezpośrednio do pielęgniarek i położnych. Tak jednak nie jest. Skoro bowiem ustawa określa prawa pacjenta to tym samym w sposób pośrednie określa obowiązki pielęgniarek i położnych. Ponadto również w tym akcie prawnym odnajdziemy przepisy adresowane bezpośrednio do pielęgniarek. Są to np. przepisy dotyczące dokumentacji medycznej.

Prawo medyczne dla pielęgniarek w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego

Udzielanie świadczeń zdrowotnych za zakresu leczenia psychiatrycznego w wielu obszarach zostało uregulowane szczególnie. Wynika to bowiem ze specyfiki leczenia psychiatrycznego. Cześć tych uregulowań ma zastosowanie do pielęgniarek. Dotyczy to np. przepisów regulujących stosowanie przymusu bezpośredniego.