Tajemnica lekarska a prawo pacjenta do zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem zostały szczegółowe uregulowane w obowiązujących przepisach. Poniżej przedstawiamy jaki jest zakres tajemnicy lekarskiej i jaka jest odpowiedzialność za jej naruszenie.

Spis treści

Tajemnica lekarska jako prawo pacjenta i obowiązek lekarza

Znaczenia tajemnicy lekarskiej nie można przecenić. Dane bowiem o zdrowiu dotyczą sfery najbardziej intymnej człowieka. Ewentualne ujawnienie informacji o stanie zdrowia może narazić człowieka na szereg niekorzystnych i nieodwracalnych konsekwencji. Tajemnica lekarska a prawo pacjenta jest więc oczywista i czytelna. Z jednej strony ustawodawca stanowi, że prawo do zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem przez osoby wykonujące zawód medyczny. Takie prawo pacjenta wynika z art. 13 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Przepis ten stanowi, że „pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego.”.
Z drugiej strony ustawodawca ustanawia dla lekarzy obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem. Taki obowiązek dla lekarza wynika z art. 40 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Przepis ten stanowi, że „Lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu”.

Zakres przedmiotowy tajemnicy lekarskiej i prawa pacjenta do zachowania tajemnicy

Jeżeli rozważamy zagadnienie : tajemnica lekarska a prawo pacjenta, to jednym z naturalnych pytań jest pytanie o zakres przedmiotowy tego prawa pacjenta i obowiązku lekarza. Czyli jest to pytanie o tao jakie informacje są objęte obowiązkiem zachowaniu ich w tajemnicy. Tajemnica ta obejmuj wszelkie fakty ustalone przez lekarza w związku z udzielaniem pacjentowi świadczeń zdrowotnych. Mogą to być fakty przekazane przez pacjenta oraz fakty, o których lekarz się dowiedział z innego źródła. Tym innym źródłem będą np. dane uzyskana od innego lekarza albo podmiotu udzielającego pacjentowi świadczeń zdrowotnych.

Obowiązek zachowania w tajemnicy dotyczy m.in. ;

wyników badań diagnostycznych,
informacji przekazanych przez pacjenta w wywiadzie podmiotowym,
postawione przez lekarza diagnozy,
wpisów o przebieg choroby,
informacji o przyjmowanych lekach.

Tajemnicą lekarską objęte są nie tylko informacje dotyczące zdrowia pacjenta ale wszystkie informacje o pacjencie czyli np. adres zamieszkania, numer telefonu itp.

Prawo pacjenta do zachowania w tajemnicy informacji a zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej

Jak niemal każde prawo również prawo pacjenta do zachowania w tajemnicy informacji dotyczących tego pacjenta nie jest prawem bezwzględnym. Istnieje bowiem wiele sytuacji, w których ważniejsze jest aby pewne podmioty miały dostęp do informacji o pacjencie niż prawo pacjenta do zachowania w tajemnicy tych informacji. Dlatego też obowiązujące przepisy zawierają sporą ilość wyjątków do obowiązku zachowania przez lekarza w tajemnicy informacji o pacjencie. Katalog przypadków, w których dopuszczalne jest ujawnienie przez lekarza informacji o pacjencie określa art. 40 ust.2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Zgodnie z tym uregulowaniem lekarza może ujawnić tajemnicę lekarską gdy :

1) tak stanowią ustawy;

2) badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych, na podstawie odrębnych ustaw, organów i instytucji; wówczas lekarz jest obowiązany poinformować o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje;

3) zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób;

4) pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy, po uprzednim poinformowaniu o niekorzystnych dla pacjenta skutkach jej ujawnienia;

5) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie lekarzowi sądowemu;

6) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innemu lekarzowi lub uprawnionym osobom uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń.

Tajemnica lekarska a prawo pacjenta do zachowania w tajemnicy informacji o pacjencie po śmierci pacjenta

Obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem zachowuje swoją aktualność również po śmierci pacjencie. Wprost o tym stanowi art. 40 ust. 3 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Wyjątki, w których lekarz może ujawnić informacje związane z pacjentem to po pierwsze przypadki wskazane w art. 40 ust.2 pkt 1) – 5) ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

Po drugie obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej po śmierci pacjenta nie stosuje się jeżeli zgodę na ujawnienie tajemnicy wyrazi osoba bliska w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. W tym miejscu trzeba jednak pamiętać, że lekarz jest związany tajemnicą lekarską jeżeli ujawnieniu tajemnicy sprzeciwi się inna osoba bliska w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta lub sprzeciwił się temu sam pacjent za życia. W przypadku sporu między osobami bliskimi o ujawnienie tajemnicy lub o zakres jej ujawnienia zgodę na ujawnienie tajemnicy wyraża sąd rejonowy ostatniego miejsca zwykłego pobytu zmarłego pacjenta.
Lekarz może wystąpić z wnioskiem do sądu także w przypadku uzasadnionych wątpliwości, czy osoba występująca o ujawnienie tajemnicy lub sprzeciwiająca się jej ujawnieniu jest osobą bliską. Sąd, wyrażając zgodę na ujawnienie tajemnicy, może określić zakres jej ujawnienia. W przypadku zaś gdy pacjent za życia sprzeciwił się ujawnieniu tajemnicy lekarskiej, sąd, w postępowaniu nieprocesowym na wniosek osoby bliskiej, może wyrazić zgodę na ujawnienie tajemnicy i określić zakres jej ujawnienia, jeżeli jest to niezbędne: 1) w celu dochodzenia odszkodowania lub zadośćuczynienia, z tytułu śmierci pacjenta i 2) dla ochrony życia lub zdrowia osoby bliskiej.

Zakres kognicji sądu

W obydwu ww. przypadkach, tj. w przypadku gdy sąd rozstrzyga spór między osobą bliską wyrażającą zgodę na ujawnieniu tajemnicy lekarskiej i osobą sprzeciwiająca się oraz w przypadku sąd rozstrzyga o ujawnieniu tajemnicy na wniosek osoby bliskiej w sytuacji gdy takiemu ujawnieniu po śmierci sprzeciwił się pacjent, sąd bierze pod uwagę :

1) interes uczestników postępowania;

2) rzeczywistą więź osoby bliskiej ze zmarłym pacjentem;

3) wolę zmarłego pacjenta;

4) okoliczności wyrażenia sprzeciwu.

Odpowiedzialność za naruszenia tajemnicy lekarskiej

Zagadnienie tajemnica lekarska a prawo pacjenta to również pytanie o odpowiedzialności za naruszenie obowiązku tajemnicy lekarskiej. Za naruszenie tajemnicy lekarskiej lekarz odpowiada w ramach swojej odpowiedzialności prawnej.

Po pierwsze naruszenie obowiązku zachowania w tajemnicy informacji o pacjencie stanowi przewinienie zawodowe. Zgodnie bowiem z art. 53 ustawy z dnia 2 grudnia 2009r. o izbach lekarskich członkowie samorządu lekarzy podlegają odpowiedzialności zawodowej przed sądami lekarskimi za postępowanie sprzeczne z zasadami etyki lekarskiej oraz za naruszenie przepisów związanych z wykonywaniem zawodu lekarza. Przepisami regulującymi wykonywanie zawodu lekarza są również przepisy o obowiązku zachowania w tajemnicy informacji dotyczących pacjenta.

W razie naruszenia tajemnicy lekarskiej lekarz ponosi odpowiedzialność wobec podmiotu leczniczego, w którym jest zatrudniony na podstawi umowy o pracę. Jest to odpowiedzialność pracownicza uregulowana w art. 114-122 ustawy z dnia 26 czerwca 1974. Kodeks pracy.

Kolejną odpowiedzialnością za naruszenie tajemnicy lekarskiej jest odpowiedzialność cywilna. Naruszenie bowiem obowiązku zachowania w tajemnicy informacji o pacjencie jest jednocześnie naruszeniem dóbr osobistych pacjenta w rozumieniu art. 23 i art. 24 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny.

I wreszcie naruszenie tajemnicy lekarskiej może prowadzić do odpowiedzialności karnej naruszającego lekarza. Zgodnie bowiem z art. 266 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks karny § 1 osoba, która wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznała się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch.